Από τις αγκαλιές στα... ξερονήσια

Κείμενο

Βαγγέλης Τριάντης 10/12/2019, 09:00

Τι οδήγησε στη μεταστροφή του κλίματος και την κατακόρυφη αύξηση των περιστατικών ρατσιστικής βίας και ξενοφοβίας

Κατακόρυφη αύξηση παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά ρατσιστικής βίας και ξενοφοβίας, εξαιτίας της διαχείρισης του προσφυγικού αλλά και του κλίματος που καλλιέργησαν στην ελληνική κοινωνία τα προηγούμενα χρόνια κορυφαία στελέχη της ΝΔ.

Το Hot Doc κάνει μια αναδρομή από το 2015 μέχρι και σήμερα στη στάση της ελληνικής κοινωνίας απέναντι σε ένα ζήτημα τόσο δύσκολο στη διαχείριση αλλά παράλληλα και ευαίσθητο, που έχει να κάνει με ανθρώπινες ζωές. Τον Ιανουάριο του 2015 οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές προς την ΕΕ αυξήθηκαν κατακόρυφα. Η εντεινόμενη αστάθεια και η ανασφάλεια σε κάποιες περιοχές της Μέσης Ανατολής και της βόρειας Αφρικής είχαν αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να επιχειρήσουν να φτάσουν στις χώρες της ΕΕ.

Οι προσφυγικές ροές δεν ήταν κάτι πρωτόγνωρο για την ελληνική κοινωνία. Την περίοδο 1990-2011 η Ελλάδα δέχτηκε εκατοντάδες χιλιάδες οικονομικούς μετανάστες. Αρχικά από την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία το 1989 λόγω της πτώσης των σοσιαλιστικών καθεστώτων μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Στη συνέχεια από χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Με λίγα λόγια το 2015 η ελληνική κοινωνία βίωσε ένα μεταναστευτικό – προσφυγικό «deja vu» ανάλογο με αυτό της δεκαετίας του 1990. Οι αφίξεις του 2015 δημιούργησαν ανάμεικτα συναισθήματα στην ελληνική κοινωνία.

Αρκετοί ήταν αυτοί που δεν είδαν με καλό μάτι την είσοδό τους στη χώρα, ωστόσο υπήρξε και μεγάλο κύμα συμπαράστασης και αλληλεγγύης. Στον Πειραιά εκατοντάδες απλοί εθελοντές το 2015 υποδέχονταν τους πρόσφυγες προκειμένου να τους βοηθήσουν μια και η πολιτεία αδυνατούσε να διαχειριστεί τον τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων που εισέρχονταν στη χώρα. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, από τον Ιανουάριο του 2015 έως τον Μάρτιο του 2016 η Ελλάδα υποδέχτηκε πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες. Αριθμός ρεκόρ και πολύ μεγαλύτερος από τις εισροές τους τελευταίους μήνες στην ελληνική επικράτεια. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες το διάστημα Ιανουαρίου-Αυγούστου 2015 οι αφίξεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 850% έναντι του ίδιου διαστήματος το 2014. Το αποκορύφωμα των προσφυγικών ροών καταγράφηκε τον Οκτώβριο του 2015, όταν στην Ελλάδα έφτασαν 210.824 άτομα, τη στιγμή που τον Οκτώβριο του 2014 είχαν έρθει μόλις 7.432.

Η ΥΠΟΔΟΧΗ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι υποδομές και οι υπηρεσίες υποδοχής, όπως και η διαδικασία καταγραφής, αδυνατούσαν να καλύψουν τις τεράστιες ανάγκες. Φορείς του Πειραιά, θέλοντας να προσφέρουν βοήθεια, συνέστησαν την Παμπειραϊκή Πρωτοβουλία Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών ζητώντας και από άλλους δημότες της πόλης να στηρίξουν την προσπάθεια δηλώνοντας εθελοντές. Σκοπός της πρωτοβουλίας, στην οποία συμμετείχαν το Κοινωνικό Ιατρείο & Φαρμακείο Πειραιά, το Αλληλέγγυο Ιατρείο Πειραιά, τα Κοινωνικά Ιατρεία και Φαρμακεία Αθήνας & Νέας Σμύρνης, το Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού, ο Οδοντιατρικός Σύλλογος Πειραιά, το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά, η Αλληλεγγύη Πειραιά, η Δημοτική Κίνηση Πειραιά «Το λιμάνι της αγωνίας», η Ανοιχτή Συνέλευση Περάματος, η Κίνηση Πολιτών Μοσχάτου «Μεσοποταμία», η Αλληλεγγύη για Ολους της Αθήνας, η Δημοτική Κίνηση Κορυδαλλού «Πάμε αλλιώς», η Κίνηση «Σβούρα» Νίκαιας και ενεργοί πολίτες από τον ευρύτερο Πειραιά, ήταν η έκφραση αλληλεγγύης και φιλοξενίας των Πειραιωτών προς τους πρόσφυγες. «Η έκφραση της αλληλεγγύης και της φιλοξενίας του πειραϊκού λαού προς τους πρόσφυγες. Η παροχή ποικίλων χρηστικών πληροφοριών για τη διευκόλυνση της προσωρινής διαμονής τους και του ταξιδιού τους προς τα σύνορα.

Η παροχή άμεσης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε ενήλικες και παιδιά και, όταν απαιτείται, η παραπομπή τους στα εφημερεύοντα νοσοκομεία. Η παροχή φροντίδας για τις ιδιαίτερες ανάγκες βρεφών, μικρών παιδιών, εγκύων, αναπήρων και άλλων ευπαθών ομάδων προσφύγων. Η διανομή ειδών ατομικής υγιεινής, διατροφής και ένδυσης» αναφέρονταν μεταξύ άλλων στον σκοπό της Παμπειραϊκής Πρωτοβουλία Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών.

ΟΙ ΓΙΑΓΙΑΔΕΣ ΚΑΙ Ο «ΗΡΩΑΣ ΛΙΜΕΝΙΚΟΣ»

Εκτός από τον Πειραιά σε ανάλογες κινήσεις προχώρησαν Ελληνες εθελοντές και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, όπου πρόσφυγες και μετανάστες κατέλυσαν σε διαμερίσματα της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και όχι μόνο. Στα νησιά αρκετοί κάτοικοι προσπάθησαν να βοηθήσουν τους ανθρώπους αυτούς με όποιον τρόπο μπορούσαν, σε συνεργασία είτε με διάφορες ΜΚΟ είτε με την τοπική αυτοδιοίκηση.

Η φωτογραφία των τριών γιαγιάδων στη Λέσβο που κάθονται σε ένα παγκάκι και η μία από αυτές δίνει γάλα στο μωρό με το μπιμπερό αποτέλεσε σύμβολο ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Η μία μάλιστα εκ των τριών, η Μηλίτσα Καμβύση, προτάθηκε για το Νόμπελ Ειρήνης.

Μία ακόμη εμβληματική περίπτωση ήταν ο υποπλοίαρχος του Λιμενικού Σώματος Κυριάκος Παπαδόπουλος, που ως κυβερνήτης του περιπολικού σκάφους ΠΛΣ 602 σκάφους στη Μυτιλήνη είχε πρωτοστατήσει στη διάσωση πάνω 5.000 ανθρώπων την περίοδο 2015-2016. Ο θάνατος του «ήρωα του Αιγαίου», όπως τον αποκαλούσαν, σκόρπισε θλίψη αλλά και ρίγη συγκίνησης.

Στα νησιά του Αιγαίου οι άνθρωποι που βρίσκονται εκεί έδωσαν καθημερινή μάχη. Νυχθημερόν και πολλές φορές κάτω από αντίξοες συνθήκες υποδέχονταν τους πρόσφυγες και μετανάστες που έρχονταν στριμωγμένοι μέσα στις βάρκες. Τους παρείχαν ισοθερμικές κουβέρτες, τροφή, πρώτες βοήθειες αλλά και πρόχειρη στέγαση.

Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα έκθεσης του Εθνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες με ημερομηνία 7 Σεπτεμβρίου 2019 σε αυτοψία που πραγματοποίησε στο νησί της Μυτιλήνης για τη βοήθεια που πρόσφεραν «τουρίστες και πολίτες». «…Οι αφιχθέντες προσπαθούσαν να φτάσουν στη Μυτιλήνη με τα πόδια διασχίζοντας πολλές φορές 60 και πλέον χιλιόμετρα χωρίς νερό, ταλαιπωρημένοι και κάτω από τον ήλιο. Το ΛΣ ενημερώνεται από τους μάρτυρες για τις αφίξεις με την προοπτική ότι θα καταστεί δυνατή η περισυλλογή τους κάποια στιγμή, με αποτέλεσμα μεγάλοι αριθμοί ατόμων κάθε ηλικίας, στην πλειονότητά τους οικογένειες με μικρά παιδιά να οδοιπορούν ώρες ατελείωτες πολλές φορές χωρίς νερό, βρεγμένοι, ήδη ταλαιπωρημένοι από το ταξίδι. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση τουρίστες και πολίτες άρχισαν αυθόρμητα να συνδράμουν με ίδια μέσα μεταφέροντας οικογένειες, ενημερώνοντας τις αρχές και προσφέροντας στους ανθρώπους νερό και προσωρινό κατάλυμα για να ξαποστάσουν, έφτασαν όμως να απειλούνται με συλλήψεις...» επισημαίνεται.

Στις 20 Αυγούστου 2015 η πΓΔΜ κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και σφράγισε τα νότια σύνορα της χώρας, κλείνοντας το συνοριακό πέρασμα με την Ελλάδα, ακριβώς έξω από την πόλη Γευγελή, ανεγείροντας φράχτες με αγκαθωτά συρματοπλέγματα στα σύνορα και καλώντας στρατιωτικές ενισχύσεις. Το κλείσιμο είχε αποτέλεσμα χιλιάδες πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ, να εγκλωβιστούν στην ελληνική πλευρά των συνόρων, έχοντας απελπιστική ανάγκη σε τρόφιμα, ιατρική βοήθεια και καταφύγιο. Οι εικόνες από την Ειδομένη με τον κόσμο μέσα σε λασπόνερα έκαναν τον γύρο του κόσμου. Ακόμη και εκεί η ελληνική κοινωνία έδειξε το φιλόξενο πρόσωπό της. Δεκάδες εθελοντές από διάφορες γωνιές της Ελλάδος μετέβησαν στην περιοχή πριν από τις ΜΚΟ και επιχείρησαν να βοηθήσουν τους πρόσφυγες.

ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΤΟ 2015

Παρά την εθελοντική προσφορά δεν έλειψαν και αυτοί που είδαν την είσοδο προσφύγων και μεταναστών με κακό μάτι. Στην ετήσια έκθεσή του για το 2015 το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας (Δίκτυο) διαπίστωσε αύξηση στις καταγραφές επιθέσεων κατά προσφύγων και μεταναστών/ριών.

Όπως αναφέρεται, «σε σημαντικό αριθμό αυτών των επιθέσεων τα θύματα υπέστησαν σωματικές βλάβες, στοιχείο που φανερώνει την αντίθεση –αλλά και τη συνύπαρξη εντός της ίδιας κοινωνίας– της αλληλεγγύης που επιδεικνύει μεγάλο τμήμα του πληθυσμού στο πλαίσιο της προσφυγικής κρίσης με τη βίαιη συμπεριφορά ενός άλλου τμήματος του πληθυσμού».

Επίσης υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες εργοδότες προέβησαν σε ακραίες επιθέσεις εναντίον τους, είτε λόγω της προκατάληψης που έχουν γι’ αυτούς είτε λόγω της ευαλωτότητας των αλλοδαπών. «Αποτελεί καθημερινό φαινόμενο οι πρόσφυγες και οι μετανάστες/ριες να γίνονται στόχοι λεκτικών επιθέσεων με έντονα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά, με αποτέλεσμα να περιθωριοποιούνται περαιτέρω. Στα σημεία εισόδου και προσωρινής διαμονής προσφύγων καταγράφηκαν επτά περιστατικά κατά νεοαφιχθέντων κυρίως κατά την περίοδο του Αυγούστου, από τα οποία δύναται να συναχθεί μη κατάλληλη διαχείριση ορισμένων περιπτώσεων από τις αρχές, αλλά δεν προκύπτει γενική κλιμάκωση της βίας κατά των νεοαφιχθέντων ή εξαιτίας της προσφυγικής κρίσης». Σημαντικός ήταν και ο αριθμός περιστατικών στα οποία εμπλέκονταν ένστολοι.

«Παρά την πρόοδο στη διαχείριση του ρατσιστικού εγκλήματος, τουλάχιστον από το Τμήμα Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας στην Αθήνα, οι ένστολοι εξακολουθούν να καταφεύγουν σε πρακτικές ενδεικτικές της αδυναμίας εκπλήρωσης της υποχρέωσής τους έναντι της πολιτείας να φέρουν σε πέρας το καθήκον τους χωρίς προκαταλήψεις. Κάποια περιστατικά είναι σοβαρότερα και αποδεικνύουν την ανάγκη εκπαίδευσης και διαρκούς εποπτείας των ατόμων που εμπλέκονται στη διαχείριση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών» αναφερόταν.

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΑΝΤΕΞΑΝ ΤΟ 2017 ΑΛΛΑ…

Τα επόμενα χρόνια το ζήτημα άρχισε να λαμβάνει περαιτέρω ξενοφοβικές διαστάσεις στην ελληνική κοινωνία, λόγω και της διαχείρισής του. Το 2017 στην ετήσια έκθεσή του το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας καταγράφει «συνύπαρξη αντίρροπων τάσεων που συνέθεσαν και διαμόρφωσαν το πεδίο της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και της ρατσιστικής βίας».

Όπως αναφέρεται, από τη μια πλευρά «όλο και περισσότεροι δήμοι συμμετέχουν στο πρόγραμμα φιλοξενίας αιτούντων άσυλο και προσφύγων σε διαμερίσματα, καλλιεργώντας με αυτό τον τρόπο την αποδοχή της διαφορετικότητας, σε συνέχεια του πνεύματος αλληλεγγύης που χαρακτήρισε τα δύο προηγούμενα έτη τη σχέση της τοπικής κοινωνίας με τον προσφυγικό και μεταναστευτικό πληθυσμό. Από την άλλη πλευρά, οι συνθήκες διαμονής των προσφύγων και των μεταναστών στα νησιά συνέβαλαν καθοριστικά στην ενίσχυση της τοπικής ξενοφοβικής ρητορικής, με ακραίες εκδηλώσεις σε ορισμένες περιπτώσεις».

Ωστόσο όπως επισημαίνεται στην ίδια έκθεση, «οι τοπικές εξάρσεις ξενοφοβίας και βίας, αν και σοβαρές, δεν έγιναν αποδεκτές από το σύνολο των τοπικών κοινωνιών». Η εικόνα ωστόσο αλλάζει άρδην την επόμενη χρονιά. Είναι χαρακτηριστικό ότι για το 2018 το Δίκτυο κατέγραψε «αύξηση των περιστατικών ρατσιστικής βίας, ιδίως κατά προσφύγων και μεταναστών/ριών», η οποία «συνδέεται με την πολιτική πόλωση σε οικουμενικό επίπεδο ως προς το ζήτημα της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών/ριών, σε συνδυασμό με εθνικούς και τοπικούς παράγοντες διαμόρφωσης της κατάστασης στην Ελλάδα».

Σύμφωνα με την έκθεση, κάποιοι από αυτούς είναι ακραίοι, οργανωμένοι σε ομάδες και δράστες οι ίδιοι ρατσιστικών επιθέσεων. Παρόμοια περιστατικά καταγράφηκαν και από επαγγελματίες στα μέσα μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ) ή γείτονες πρόσφατα αφιχθέντων προσφύγων. Πρόκειται για περιστατικά τα οποία δεν ήταν «ακραία» αλλά «απαξιωτικά». Δηλαδή άτομα τα οποία δεν «προβαίνουν σε βία άμεσα», αλλά στην ουσία την επιδοκιμάζουν, τη διευκολύνουν και ενδεχομένως θα «δοκιμάσουν» κάποιες πτυχές της για ίδιον όφελος.

ΕΣΠΕΙΡΑΝ ΑΝΕΜΟΥΣ, ΘΕΡΙΖΟΥΝ ΘΥΕΛΛΕΣ

Σε ό,τι αφορά το 2019, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές έχουν αυξηθεί και πάλι τους τελευταίους μήνες. Σίγουρα η κατάσταση δεν έχει καμία σχέση με εκείνη του διαστήματος Ιανουαρίου 2015 – Μαρτίου 2016, ωστόσο πρόκειται για μία κατάσταση δύσκολη στη διαχείρισή της. Με τη μόνη διαφορά ότι η κατάσταση στην ελληνική κοινωνία είναι πλέον διαφορετική.

Ο πολιτικός λόγος μίσους που έσπειραν τα προηγούμενα χρόνια στελέχη της ΝΔ τους γυρίζει μπούμερανγκ τώρα. Ηδη σε διάφορα μέρη της Ελλάδας κάτοικοι μαζί με τις τοπικές δημοτικές αρχές έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στην εγκατάσταση μεταναστών και προσφύγων. Στα Διαβατά πριν από μερικές μέρες διοργανώθηκαν μπάρμπεκιου μίσους από τους Ενωμένους Μακεδόνες. Το ρατσιστικό μπάρμπεκιου περιλάμβανε πάρτι με χοιρινό και αλκοόλ δίπλα στο καμπ προσφύγων στην περιοχή. Το παρών φυσικά έδωσαν το πολύ 50 άτομα και ο γνωστός για τις απόψεις του Παναγιώτης Ψωμιάδης. Στα Γιαννιτσά μαθητές του ΕΠΑΛ πραγματοποίησαν πορεία με συνθήματα κατά των προσφύγων και μεταναστών που βρίσκονται στην περιοχή.

Στα Βρασνά Θεσσαλονίκης κάτοικοι συγκεντρώθηκαν και απέκλεισαν τους δρόμους προκειμένου να μην περάσουν πούλμαν τα οποία μετέφεραν πρόσφυγες από τη Σάμο. Το ίδιο συνέβη στη Νάουσα, την Πιερία αλλά και στα Γιαννιτσά. Ειδικά στη Μεθώνη Πιερίας η πληροφορία ότι ιδιοκτήτης ξενοδοχείου έκανε συμβόλαιο για τη φιλοξενία 100 αιτούντων άσυλο για χρονικό διάστημα έξι μηνών προκάλεσε κινητοποίηση κορυφαίων στελεχών της Χρυσής Αυγής και άλλων ακροδεξιών οργανώσεων της Πιερίας – και όχι μόνο.

Οι τελευταίοι συγκεντρώθηκαν μπροστά στο άγαλμα του Φιλίππου Β΄ με σύνθημα την αποτροπή άφιξης των «λαθροέποικων», όπως τους χαρακτήρισαν. Κεντρικοί ομιλητές ήταν ο πρώην πυρηνάρχης και υποψήφιος βουλευτής της ΧΑ στην Πιερία και νυν επικεφαλής της Πατριωτικής Κίνησης Κατερίνης Γιώργος Παπαδημητρίου, καθώς και ο δικηγόρος Θεσσαλονίκης και κάτοικος Μεθώνης Τάσος Γιακουμής. «Δεν θα ανεχτούμε ούτε έναν λαθροέποικο» έγραφε το κεντρικό πανό, ενώ χαρακτήρισαν τον ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου «προδότη» και «αμετανόητο».

* Περιοδικό Hot Doc #193, Στον καιρό του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, 1/12/2019

Link Κειμένου	https://www.koutipandoras.gr/article/apo-tis-agkalies-sta-xeronisia
Ημερομηνία Δημοσίευσης	10 Δεκεμβρίου 2019
Γλώσσα	Ελληνικά
Αριθμός Λέξεων Κειμένου	1933
Ρευστός Ρατσισμός	Κείμενο Ρευστού Ρατσισμού
Κατηγορίες Ρατσισμού	Διάκριση (Αναφορές στους ανώνυμους ‘άλλους’, Αναφορές στους αδρανείς ‘άλλους’, Αναφορές στους παράνομους/νόμιμους ‘άλλους’, Αναφορές στους ‘άλλους’ ως θύματα, Αναφορές στους ‘άλλους’ ως αποδέκτες βοήθειας)
Τομέας της Δημόσιας Σφαίρας	Επικαιρότητα Σχετική με Μεταναστευτικά/Προσφυγικά Θέματα (Ιστοσελίδα Αποκλειστικά Διαδικτυακής Ειδησεογραφίας/Ενημέρωσης)
Πηγή Προέλευσης
Συγγραφικές Πληροφορίες	Επώνυμο
Τροπικότητα	Πολυτροπικό (Εικόνα, Γραπτό Κείμενο)
Αφηγηματικότητα	Αφηγηματικός Τρόπος
Χιούμορ	Μη Χιουμοριστικός Τρόπος
Κειμενικό Είδος	Ειδησεογραφικό/Ενημερωτικό